Połączenie firm – Jak wygląda proces połączenia firm i jakie są najważniejsze kroki?

Czym jest połączenie firm? Jakie spółki mogą podlegać połączeniu oraz w jaki sposób? Jak wygląda proces łączenia się spółek? W jakim celu łączy się spółki i jakie skutki można w ten sposób osiągnąć? Odpowiedzi na powyższe pytania przedstawiam poniżej.

Co to jest połączenie firm?

Połączenie firm to proces pozwalający na połączenie kapitałowe i operacyjne spółek, tak by móc osiągnąć wspólny cel gospodarczy, umocnić pozycję na rynku, generować zysk i minimalizować koszty.

Połączeniu mogą podlegać spółki kapitałowe (łącząc się z innymi spółkami kapitałowymi lub ze spółkami osobowymi) oraz spółki osobowe, z tym zastrzeżeniem, iż spółka osobowa nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną (powyższe wyłączenie nie dotyczy spółki komandytowo-akcyjnej).

Rodzaje połączeń firm

Kodeks spółek handlowych przewiduje dwa sposoby łączenia się spółek:

1. łączenie się przez przejęcie – polegające na przeniesieniu całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejmowanej (określane także mianem inkorporacji, per incorporationem),
2. łączenie się przez zawiązanie nowej spółki – polegające na zawiązaniu nowej spółki kapitałowej albo nowej spółki komandytowo-akcyjnej, na którą przejdzie majątek wszystkich łączących się spółek za udziały albo akcje nowej spółki (określane także mianem fuzji, zjednoczenia, unii, per unionem).

W języku potocznym używa się zamiennie określeń przejęcie i fuzja do obydwu rodzajów połączeń, a nadto stosuje się określenia przejęcie i fuzja także do przypadków przejęcia kontroli nad spółką (nabycia pakietu kontrolnego udziałów albo akcji). W dalszej części zostanie przybliżona tematyka połączenia spółek w ich ujęciu normatywnym.

Fuzja per incorporationem

W przypadku fuzji per incorporationem byt prawny traci tylko spółka przejmowana. Ten rodzaj połączenia spółek wiąże się zazwyczaj z podwyższeniem kapitału zakładowego w spółce przejmującej w celu ustanowienia nowych udziałów (akcji) dla wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmowanej. Podwyższenie kapitału zakładowego nie jest konieczne w sytuacji, gdy spółka przejmująca ma udziały lub akcje spółki przejmowanej albo własne udziały (akcje) w wysokości wystarczającej do przeprowadzenia wymiany udziałów (akcji) spółki przejmowanej na udziały (akcje) spółki przejmującej według stosunku wymiany określonego w planie połączenia.

Fuzja per unionem

Fuzja per unionem skutkuje zakończeniem bytu prawnego wszystkich spółek uczestniczących w łączeniu, które ulegają rozwiązaniu bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Majątki wszystkich łączących się spółek przechodzą w drodze sukcesji uniwersalnej na nowo zawiązaną spółkę, a wspólnicy (akcjonariusze) łączących się spółek otrzymują akcje (udziały) nowo zawiązanej spółki.

Powody łączenia spółek

Jaki jest cel łączenia się spółek? Powodów łączenia się spółek może być wiele.

Optymalizacja kosztów

Istotnym powodem łączenia spółek jest dążenie do optymalizacji kosztów prowadzonej działalności, np. poprzez konsolidację wydatków czy efektywniejsze zarządzanie zasobami ludzkimi.

Po połączeniu spółek możliwe jest choćby ograniczenie kosztów związanych z obsługą kadrową, obsługą księgową, obsługą IT, marketingową, itp. Zamiast ponosić podwójne koszty utrzymania takiej obsługi w każdej ze spółek, możliwe jest zredukowanie takich kosztów w jednym podmiocie.

Zgromadzenie większego kapitału

Zgromadzenie większego kapitału pozwala na wzrost potencjału innowacyjnego, zwiększenie skali działalności, zwiększenie mocy rynkowej, produkcyjnej, kapitałowej i osobowej firm.

Połączenie spółek pozwala na wejście na nowe rynki, zdobycie silniejszej pozycji na dotychczasowym rynku (zyskując szansę np. na udział w dużym przetargu, realizację kontraktu, którego dana spółka nie byłaby w stanie wykonać oddzielnie), przejęcie atrakcyjnych lokalizacji, przejęcie linii produkcyjnych, doświadczenia, know-how, technologii, praw własności intelektualnej, itp. Pozwala także na przejęcie pracowników, gdyż nowy pracodawca wchodzi w rolę strony umowy zawartej z pracownikami.

Proces połączenia spółek

Jak wygląda proces połączenia spółek? W zależności od rodzaju połączenia (przez przejęcie lub przez zawiązanie nowej spółki), rodzaju łączących się spółek (kapitałowe, osobowe), proces ten będzie wyglądać nieco inaczej.

Jednakże w dużym uproszczeniu, na przykładzie łączenia się spółek kapitałowych, proces łączenia się spółek można podzielić na kilka etapów:

1. przygotowanie planu połączenia spółek oraz załączników do planu połączenia (w tym m.in. projektu uchwał o połączeniu spółek, projektu zmian umowy albo statutu spółki przejmującej bądź projektu umowy albo statutu spółki nowo zawiązanej; ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej bądź spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia),
2. zgłoszenie planu połączenia spółek kapitałowych do sądu
3. sporządzenie przez zarządy obu spółek pisemnych sprawozdań uzasadniających  połączenie, jego podstawy prawne i uzasadnienie ekonomiczne, a zwłaszcza stosunek wymiany udziałów lub akcji;
4. badanie planu połączenia przez biegłego,
5. dwukrotne zawiadomienie wspólników o zamiarze połączenia się z inną spółką,
6. podjęcie uchwał o połączeniu spółek,
7. zgłoszenie uchwał do sądu rejestrowego przez zarząd każdej z łączących się spółek,
8. ogłoszenie połączenia spółek, dokonywane na wniosek spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej.

Skutki połączenia spółek

Rozwiązanie spółki podlegającej przejęciu lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki

Spółka podlegająca przejęciu lub spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki ulegają rozwiązaniu bez przeprowadzenia ich likwidacji i wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego

Przejęcie praw i obowiązków

Na spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną przechodzą wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się (zarówno znane spółce, jak i nieznane), z mocy prawa, w drodze sukcesji uniwersalnej (w wyniku jednego zdarzenia, jakim jest połączenie). Ani w planie połączenia ani też w innym dokumencie nie trzeba określać praw i obowiązków przechodzących w drodze sukcesji.

Sukcesja uniwersalna praw i obowiązków wynikających z umów  

Prawa i obowiązki wynikające z umów zawartych przez spółkę przejmowaną lub spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki, przechodzą z mocy prawa na spółką przejmującą (nowo zawiązaną) – nie ma przy tym konieczności podpisywania dodatkowych porozumień z kontrahentami, a sukcesja następuje niezależnie od tego, czy wyrazili oni na nią zgodę. W praktyce, należy jednakże zweryfikować umowy zawarte z kontrahentami i sprawdzić czy nie nakładają one na łączące się spółki określonych obowiązków związanych z realizacją procesu łączenia się spółek (np. obowiązek zawiadomienia kontrahenta o połączeniu lub obowiązek uzyskania jego zgody przed dokonaniem połączenia).

Zaniechanie tych obowiązków może pociągać za sobą negatywne skutki dla spółki przejmującej lub nowo zawiązanej (np. naliczenie kary umownej, zmniejszenie lub wstrzymanie finansowania, a w skrajnych przypadkach – rozwiązanie umowy).

Sukcesja decyzji administracyjnych

Zasadniczo, w wyniku połączenia decyzje administracyjne wydane na rzecz spółek przejmowanych przechodzą z dniem połączenia na spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną. Proces sukcesji administracyjnej w ramach połączenia może jednak podlegać pewnym ograniczeniom – mogą one wynikać z przepisów ustawy lub samej treści decyzji administracyjnej. Przed rozpoczęciem procesu połączenia warto sprawdzić, czy spółka przejmująca będzie w stanie przejąć wszystkie kluczowe decyzje istotne dla działalności przejmowanej spółki.

Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną przejdą przykładowo pozwolenie na budowę, pozwolenie wodnoprawne, decyzja środowiskowa, itp.

Podsumowanie

Połączenie spółek to proces, który należy dobrze zaplanować i ocenić pod kątem skutków prawnych i podatkowych. Procedura połączenia spółek z jednej strony jest czasochłonna, wymaga dochowania formalności określonych w kodeksie spółek handlowych i może generować koszty. Z drugiej jednak strony, dzięki sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków spółek podlegających łączeniu, połączenie spółek może przynosić wiele korzyści, choćby w postaci wzrostu potencjału innowacyjnego, zwiększenia skali działalności, zwiększenia mocy rynkowej, kapitałowej i osobowej, redukcji i optymalizacji kosztów działalności etc.